Gebelik ve Beslenme

Ülkemizde “gebelik öncesi ve gebelik döneminde yetersiz ve dengesiz beslenme”, anne ve bebek ölümlerinde önemli bir yer tutuyor. Dünyada her yıl doğan altı bebekten biri 2500 gr’ın altında yani düşük doğum ağırlığı ile doğmaktadır. Düşük doğum ağırlıklı bebeklerin sayısı 16-17 milyon arasında değişmektedir. Ülkemizde bu oran yüzde11’ dir (TNSA 2008).

Gebelikte yeterli ve dengeli beslenme neden önemlidir?

Düşük doğum ağırlığının en önemli nedenlerinden biri, hamile kadınlarda görülen beslenme bozukluklarıdır. Gebelik döneminde enerji ve besin öğeleri gereksinimi artmaktadır. Bu ihtiyaç karşılanmadığı takdirde bebeğin büyüme ve gelişmesi için gereksinim duyulan besin öğeleri, annenin kendi dokularından sağlanır. Bunun sonucunda da annede, çeşitli hastalıklar ortaya çıkar ve enfeksiyonlara karşı direnç azalır.

Bu dönemde anne ve bebeğin sağlığını etkileyen en önemli etmenlerden biri olan annenin yeterli ve dengeli beslenmesi ile bebeğin doğum ağırlığı, beyin gelişimi ve sağlığı arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Optimum fetal büyüme, annenin besin öğelerini yeterli düzeylerde sağlaması ile mümkün olabilmektedir.

 

Gebe Kadınlar İçin Gerekli Günlük Besin Tüketim Miktarları

Süt, yoğurt: 2 su bardağı (400-500ml)
Peynir: 2 kibrit kutusu kadar (60 g)
Et, tavuk, balık: 3-4 porsiyon

Yumurta, kuru baklagiller: 1 porsiyon
Taze sebze ve meyveler: 5-7 porsiyon
Tahıllar, ekmek, pirinç, bulgur, makarna: 4-6 dilim/kaşık


 Öneriler:    

• Bir su bardağı kadar süt veya yoğurt veya 2-3 kibrit kutusu kadar peynir veya 1-2 kaşık çökelek. Süt veya yoğurt çorbalar içinde de (sütlü çorba, yoğurtlu çorba) tüketilebilir. Çiğ süt ve bundan yapılan peynirler zararlı mikropları içerdiğinden pastörize süt ve bu sütlerden yapılan peynirler tercih edilmelidir. üt sevmeyenlere zorla süt içirmek  kusma eğilimini artıracağı için süt yerine yoğurt, peynir, çökelek ya da sütlü çorbalar, tatlılar verilerek gebe kadının bu yöndeki açığının kapatılmasına çalışılır.
• Bir adet yumurta veya yumurta kadar et, tavuk, balık. Bu besinler tüketilemiyorsa kurubaklagil yemekleri, mercimekli veya nohutlu çorbalar tüketilebilir.
• Yemeklerle birlikte C vitamininden zengin sebzeler (maydanoz, kıvırcık, lahana, biber, domates, karnabahar vb.) meyveler (kuşburnu, portakal, mandalina, elma, şeftali vb. ) ve taze meyve suları tüketilmelidir.
• Sebzelerin ve kuru baklagillerin haşlama sularının dökülmesi vitamin ve mineral kayıplarına neden olacağı için haşlama suları dökülmemelidir.
• Yemekler azar azar ve sık sık tüketilmelidir.
• Fasulye, nohut, mercimek gibi kuru baklagillerin yanında, C vitamini açısından zengin bol limonlu salata, taze soğan veya meyve tüketilmelidir.
• Sigara ve alkol kesinlikle kullanılmamalıdır. Sigara içilen ortamlardan uzak durulmalıdır.
• Tarım ürünlerindeki zararlı olabilecek kalıntıları uzaklaştırmak için, besinler, özellikle sebze ve meyveler tüketilmeden önce çok iyi yıkanmalıdır. Yıkama işlemi sırasında mutlaka bu besinlerin en az 20 dakika sirkeli suda bekletilmesi gerekmektedir. Daha sonra bol su ile birkaç kez yıkanmalıdır.
• Ambalajlı besinlerin son kullanma tarihi ve içeriğine dikkat edilmelidir. İçeriği bilinmeyen besinler gebelik süresince tüketilmemelidir.

Gebelikte neden iyotlu tuz kullanılmalıdır?

İyotlu tuz, koyu renkli cam kavanozda saklanılmalı, ışıktan, güneşten ve nemli ortamlardan korunmalıdır. Böylelikle iyodun kayba uğraması engellenmiş olur. Yüksek tansiyon (hipertansiyon) varsa yemekler tuzsuz veya az tuzlu pişirilmelidir. Aşırı tuzlu besinler tüketilmemelidir. Önerilen miktar kişisel ayrıcalıklar ön plana alınarak 2-6 g arasında olmalıdır.


Gebelik süresince her yiyeceği tüketmeye çalışmak bebeğe faydalı mıdır?

• Gebelikte aşermenin hormonal etkiler sonucu gerçekleştiği bilinmektedir. Bu nedenle canın her çektiği yiyecek değil, vücut için gerekli olanlar ölçülü şekilde tüketilmelidir. Gebelik boyunca her ay 1-1.5 kg olmak üzere, toplam 7-14 kg alacak şekilde ağırlık artışı kontrol edilmelidir.
• Sindirim güçlüğü olanlar ve şişman gebeler, kızartılmış ,yağlı aşırı şekerli besinlerden(çay şekeri) kaçınmalıdırlar .Gebeler için haşlama ve ızgara ve fırında pişirme yöntemi daha uygundur.
• Besinlerin hazırlanması, pişirilmesi, saklanması ve servisinde sağlık kurallarına uyulmalıdır.
• Satın alınırken taze besinler tercih edilmelidir. Konserve, beklemiş besinler ve hazır besinler yerine taze ve doğal besinlerin tüketilmesine özen gösterilmelidir. Küflü, ezik, çürük besinlerin yenilmemesi alışkanlığının kazanılması gereklidir.
• Besin çeşitliliğine önem verilmelidir. Bu şekilde birçok vitamin ve mineralin vücuda alınması mümkün olacaktır.

Hamilelikte sıvı tüketimi nasıl olmalıdır?

• Sıvı alımı asla ihmal edilmemeli, günde en az 8-10 bardak su içilmelidir. Özellikle kabızlık şikayeti varsa bol su içerek, kabuğu ile yenen meyveleri tüketerek, her öğünde sebze ile salataya yer vererek ve yürüyüş yaparak bu sorunun önüne geçilebilir. ç karnına ılık su içilmesi de önerilmelidir.
• Yemeklerde sıvı yağlar tercih edilmelidir. Gün içinde zeytinyağı (miktarı?) tüketmeye özen gösterilmelidir.

Gebelikte kafeinli içecek tüketilebilir mi?

• Yapılan çalışmalarda gebe kadınların ¾’ünün günlük ortalama 2 fincan kahve tükettiği ve günlük 5 fincandan fazla tüketen kadınlarda da erken doğum, gebelik süresine göre düşük ağırlıklı bebekler (SGA) doğurdukları saptanmıştır. Buna ek olarak annenin aşırı miktarda kafein tüketiminin fetusun kemik yoğunluğu ve kalsiyum içeriği üzerine zararlı etkileri olduğuna ilişkin çalışmalar vardır. Aşırı miktarda tüketilen çay, kahve, kolalı içecekler,    demir, çinko gibi önemli minerallerin emilimini engellemekte ve anemi riskini arttırmaktadır.
• Çayı sık tüketen gruplara gebelik ve emziklilik süresince açık ve limonlu çay tüketmeleri önerilmektedir. Çay ve kahve tüketimi en aza indirilmelidir. Yemeklerden bir saat öncesi ve bir saat sonrasına kadar çay ve kahve içilmemelidir. Çayı sık tüketen gruplara gebelik ve emziklilik süresince açık ve limonlu çay tüketmeleri önerilmektedir.

Anne adayı ve bebek için D vitamini yetersizliği hangi durumlara yol açar?

Hamilelerde D vitamini yetersizliği, anne karnındaki bebeklerin beyin ve kemik gelişimini olumsuz etkilemekte, doğumsal katarakt hastalığı ve enfeksiyon risklerini de beraberinde getirmektedir. Bütün hamile kadınlar, yazın öğle saatleri dışında günde 10-15 dakika süreyle güneşe çıkmalıdırlar.

 

Gebelikte günlük beslenme programı (ÖRNEK)

Kahvaltı
o    1 su bardağı süt 200ml (az şekerli) (kalsiyumdan zenginleştirilmiş)
o    1 yumurta veya 1 kibrit kutusu kadar peynir (30g)
o    2 dilim ekmek (50 g)
o    1 yemek kaşığı pekmez
o    1 adet meyve veya meyve suyu (yaz ayları için domates, maydanoz, yeşilbiber)
o    Ihlamur

Ara Öğün
o    1 adet meyve

Öğle
o   60-90 g etli yemek (bu 3 köfte şeklinde veya sebzeli olarak pişirilebilir) veya  Kurubaklagil yemeği      (1 tabak)
o    1 porsiyon pilav veya makarna (4 yemek kaşığı)
o    1 kase yoğurt (125 ml)
o    1 dilim ekmek (25 g)
o    1 porsiyon meyve

Ara Öğün
o    1 bardak süt veya sütlü kek veya muhallebi,
o    1 porsiyon meyve

Akşam
o    Çorba (tarhana, mercimek, sebze veya yoğurtlu çorbalar)
o    60 g et veya etli sebze yemeği
o    Mevsim salata
o    1 dilim ekmek
o    1 porsiyon meyve

Yatarken
o    1 bardak süt veya yoğurt


Diyetisyen Nermin ÇELİKAY

Kaynak